Sadece gözlerimizi kullanarak gecenin karanlığında pek çok şeyi görebiliriz: Yıldızlar, yakın gezegenler, meteorlar, kuyruklu yıldızlar, aoura (kuzey ışıkları) ve tabi ki güzel Ay'ımız.

Bilinçli olarak kafamızı yukarı doğru kaldırıp, görebildiğimiz bu cisimlere bir de yakından bakmayı denediğinizde, muhteşem bir deneyim yaşarız.  Gözünüzle görebildiğiniz karartıların ve minik parlak cisimlerin büyüdüğünü, farklılaştığını görürsünüz. Örneğin, eğer Satürn gezegenine orta boy bir teleskopla bakarsanız, çıplak gözle gördüğünüz o minik parlak cismin etrafındaki halkaları görmeye başlarsınız.İşte yukarıdaki resimde görüldüğü gibi uzak cisimleri büyüterek daha yakından görmek için  uzaydan gelen teknik tabiri ile “elektromanyetik ışınımları” ya da kısaca  ışığı toplayan ve bir noktada odaklayan,optik cihazın adı teleskoptur. Teleskoplar, yaklaşık 400 yıldır, astronomlara uzayı incelemek ve araştırmak için yardımcı olmaktadır.  Özellikle günümüzde, gelişen teknoloji sayesinde bundan birkaç on yıl önce bilim adamlarının hayal bir edemeyeceği gözlem imkânlarını bugün çok gelişmiş teleskoplar son derece kolay bir şekilde amatör astronomlara sunmaktadır. Teleskop kelimesi, Grek dilindeki “tele:uzak” ve “skopein: görmek,bakmak” anlamına gelen kelimelerden oluşuyor.

İlk üretimin 1608 yılında Hollandalı lens üreticisi Hans Lippershey tarafından yapıldığı biliniyor. Bu keşfin kısa sürede yayıldığı ve 1609 yılında İtalyan bilim adamı Gallileo Galilei tarafından geliştirildiği ve gökyüzünün incelenmesinde kullanılmaya başlamasıyla,  bugünkü anladığımız anlamda teleskoplar ortaya çıkıyor. Galileo, kendi yaptığı teleskobu ile çok önemli keşiflere imza atıyor, özellikle Ay’ın üzerindeki kraterleri gözlemleyerek, sonrasında Jüpiter’in 4 büyük uydusu, Venüs’ün safhaları gibi keşifleri ile gözlemlerini genişletiyor ve güneş lekelerini gözlemleme sırasında, Güneş’in kendi ekseni etrafında döndüğünü keşfediyor.

Sonra da bilinen hikâye, aforoz! 

400 yıl önce gerçekleşen bu keşifler, bugün için orta boy bir teleskopla çok aha fazlasını yapabileceğiniz şeyler.

Günümüzde teleskoplar ışığın en uzun dalga boyu olan radyo dalgalarından en kısa dalga boyu olan gama ışınlarına kadar geniş bir elektromanyetik spektrumda çalışan optik cihazları ifade etmektedir.

Özellikle bilimsel amaç için kullanılan teleskoplar ışık kirliliğinden ve atmosferin olumsuz etkilerini minimuma indirecek koşulları sağlayan, çöllerin ortasına, dağların tepesine, hatta gökyüzünü çok daha iyi gözlemleme fırsatı veren güney kutbuna yerleştiriliyor.

  Ancak gene de yeryüzünden gözlem için sınırlı fırsatlar sunan bu aletler artık günümüzde Hubble Uzay Teleskobu gibi örnekleri ile uzaya konumlandırılarak bize yeryüzünden asla ulaşamayacağımız verileri sağlıyorlar.

Peki, özellikle amatör olarak gözlem yapmak için kullanılan teleskoplar nasıl çalışmaktadır. Bir sonraki yazıda da teleskopların nasıl çalıştığını ve çeşitlerini paylaşacağım.