Herhalde çoğumuzun coğrafya derslerinden aşina olduğu bir yerdir, Greenwich.

Belki de bu yazıyı okumanıza neden olan sıfır meridyen noktasının olduğu bu yer ile ilgili ne yazılmış bir bakalım bilgisidir, Greenwich adı. 

Londra’ya gittiğimde aslında Greenwich’e gitmeyi tam olarak planlamamıştım, coğrafya derslerinden aklımda kalan yüzeysel bilgiler ve İngilizlerin kendini beğenmişliği ile Dünya’nın merkezine kendilerini konumlandırdıkları için böyle bir yer uydurduklarını düşünüyordum.

Oysaki bu güzel yer şirinliliğinin çok ötesinde yermiş.

Bir kere daha gelişmişlikle bilimin nasıl kol kola gittiğini görme şansım oldu.   Sanırım bugün Birleşik Krallık (United Kingdom) bir yerlerde ise bunda bilimin payı ve küçük, şirin kasabada yapılan çalışmaların önemi büyüktür.

Nasıl Dünya tarihinde Batı’nın karanlık çağa girdiği dönemlerde, doğu ve bugün eleştirdiğimiz İslam Ülkeleri, eski Yunan kadim Grek, Mısır bilgilerinin de yararlanarak matematik, astronomi, coğrafya gibi pek çok bilim dalında öncülük yapmışlarsa, Rönesans sonrası Batı,  bilimin ışığında bu bayrağı almış ve çok daha ileri noktalara gelmiştir.

İşte, Thames nehrine bakan, Londra’nın güneydoğusunda yer alan Greenwich, üzerindeki bir tepede kurulmuş olan Kraliyet Gözlem Evi  (Royal Observatory)    ya da rasathane diyebileceğimiz bu bilim evine ev sahipliği yapan bir yerlerden biri.

Greenwich Gözlem Evi, astronomi, zaman ve navigasyon gibi birbirileri ile bağlantılı 3 konuda çalışmalar yapılmış bir yer.

Denizcilerin karşılaştıkları boylam sorununa astronomi bilgilerinden faydalanarak çözüm bulmak için kurulmuş muhteşem bir yer. Sonrasında da bu gözlemler tüm Dünya için zaman ve yer’in tanımlanmasına öncelik etmiş. Bu öncülük de artık cep telefonları ya da bilgisayar gibi elektronik cihazlarda saati ayarlarken karşımıza çıkan GMT yani Greenwich Mean Time standardını getirmiş.

Bir tür saatlari ayarlama enstitüsü diyebileceğimiz bu bölgeye göre zaman sistemi çok kısa bilgi vermek gerekirse şöyle işliyor:

Greenwich’in üzerinde bulunduğu kabul edilen meridyen, sıfır olarak alınır. Bu meridyenden doğuya doğru gidildikçe ileri, batıya doğru gidildikçe geri gidilmiş olur. Her derece arası 4 dakika olduğundan 15 derecelik her dilim bir saat olarak kabul edilmiştir. Böylece 12 saat doğuda, 12 saat batıda olmak üzere, yeryüzü 24 saat dilimine bölünmüştür. Dünyanın ülkeleri bu tanım üzerinde hemfikir olmuş ve  bu her bir derecenin 4 dakika etmesi kuralını hayatta kolaylık olsun diye esnetmişler ve çeşitli saat dilimlerine bölmüşler dünyayı. Burada GMT hep sıfır. Londra’dan doğuya doğru gittikçe saat dilimleri GMT +1 veya GMT +2 diye gidiyor, Batıya doğru gittikçe de GMT -1 veya GMT -2 diye.

Örneğin, Türkiye GMT +2’de. Yani, burada saat 12:30 iken Londra’da Big Ben, büyük saat kulesi 10:30'u gösteriyordur. Osmanlı devrinde bütün Müslümanlar saatlerini, Ayasofya Caminin kubbesinden geçen ve Arz-ı Halife veya Arz-ı İstanbul denilen meridyene göre ayar ederlermiş. Bu uygulama 1932'de kaldırılıp Greenwich esas alınmış. Bilimdeki ilerlemeyi sürekli kılıp, taassup ve dogmalardan uzak kalabilseydik belki de Greenwich hoş bir kasaba olarak kalacak tüm Dünya için bizim topraklarımız referans noktası alınacaktı. Keşke demenin hiçbir faydası olmasa da buradan alacağımız dersler ile bilimine çok daha önem verebiliriz.

Neyse konumuza dönecek olursak, Greenwich gözlem evinde tüm bunları yapabilmek için çeşitli teleskopların bulunduğu, Dünya’nın en önemli astronomlarının Edmond Halleey, James Bradly gibi burada gözlem yaptığı yer şimdi müze olarak kullanılıyor.

Aynı zamanda astronominin bilinmesi ve yaygınlaştırılması için yapılmış öğrenciler için sınıfların olduğu, uzay ve gözlem araçlarını tanıtan bir çeşitli bilgilendirme odalarının ve bir planetaryumun olduğu ayrı bir astronomi binasıda bu tepenin üzerinde yer almaktadır.Tepenin aşağısında ise İngiltere’nin en büyük Deniz Müzesi bulunmaktadır.

  Son derece şirin bir kasaba olan Greenwich, Londra’ya yolunuz düşürse ve sadece bu konulara meraklı değilseniz bile, thames nehri üzerinden bir tekne turu alıp, güzel bir yer görmek isterseniz bile mutlaka gitmeniz gereken bir yer. 

Yararlanılan Kaynaklar:

• Royal Observatory Greenwich Souvenir Guide
• http://www.msxlabs.org/forum/soru-cevap/230675-saat-dilimi-gmt-2-saat-07-30da-gmt-ne-demektir.html
• http://www.ntvmsnbc.com/id/25014023/
• http://en.wikipedia.org/wiki/Royal_Observatory,_Greenwich