Kendimden hatırlıyorum, ne güzel oyundu tetris. 1980’lerin sonlarına doğru bilgisayarla tanıştım. O dönem de abim yazılımcı olma yolunda ilerlediği için çeşitli bilgisayarlar getiriyordu evimize.  Bunlardan biri ZX81’di örneğin, sonra bir Commodore 64, sonra masa üstü PC’ler.

İşte bu dönemde oyun merakımda başladı. O zamanların en gözde oyunlar olan tetris, packman, test drive, river raid (atari) gibi oyunlarda amaç hep rekor kırmaktı.

Tetris oyunu da bunlardan biri idi. Yukarıda aşağıda doğru inen farklı tip ’teki blokları, yatay bir sıra şeklinde dizili hale getirmek ve giderek hızlanan oyunu adapte olmaktı amaç.

Bilgisayarlarında yaygınlaşması ile birlikte, 1984'te Rus Alexey Pajitnov tarafından geliştirilen tetris oyunu 70 milyon kopyadan fazla sattı.

Oyun o kadar çok oynanmaya başladı ki bir süre sonra tetris etkisi denen bir etki ile bile ilişkilendirilir oldu ve bunu üzerine çeşitli psikoloji deneyleri yapıldı.

Yapılan bu deneylerin birinde Harvard Tıp Fakültesi Psikiyatri Bölümü'nde yapılan bir araştırmada 27 kişiye üç gün boyunca günde bir kaç saat tetris oynamaları için para verildi. Araştırma sonrası bazı katılımcılar araştırma bittikten sonra hala rüyalarında gökten düşen şekiller görüyorlardı. Bazılarıysa bu şekilleri uyanıkken bile etraflarında görüyorlardı. Kısacası, dünyayı tetris bloklarından oluşmuş biçimde görmeye başlamışlardı.

Tetris etkisi ya da sendromu olarak da bilinen bu durum, her hangi bir aktiviteye, oldukça fazla zaman ayırıp, yüksek ilgi düzeyi gerçekleştirdiğiniz yani takılıp kaldığınızda oluşan bir durumdur.

Yapılan herhangi bir aktiviteye bir zamanlar aynen tetris oyununda oldupu gibi başında saatlerce kalarak, yüksek skor alabilmek adına dikkat aralığınızı da bir hayli çaba göstererek yüksek tuttuğunuzda; düşünceleriniz, hayalleriniz ve görsel fikirlerinizin etkilenmeye başlar. Ve bu durum, bir süre sonra yaşamınızı oldukça etkileyen bir hale dönüşebilir.  Örneğin, kişi markette gördüğü karton kutuların Tetris blokları gibi nasıl iç içe geçebileceğini düşünebiliyor veya gözlerini kapadığında tetris blokları görebiliyor olabilir. Uykuya dalmadan önce de bu durum baskın hale gelebiliyor. Aynı etki, yazılım geliştiren kişilerde gece rüyada kod görme gibi yaşanabiliyor.

Tetris etkisi her hangi bir bilgisayar oyununu oynarken de gerçekleşebilecek bir durum. Tetris oyunu örneğinden gidecek olursak, uzun bir süre tetris oynadıktan sonra arabayı düzgün bir şekilde park ediyor olmak aynı tetris oyununda olduğu gibi arabayı o boşluğa uygun bir şekilde yerleştirmektir.

Olumsuz tetris etkisi ne olabilir? Örneğin; müfettişiniz ve sürekli hataları bulmak ve kişileri uyarmak durumundasınız. Bu işi sürekli yapıyor olmanız bir süre yaşamınızın tüm alanlarında sizi bu şekilde davranmaya itebilir ve bunun tam olarak farkında olmayabiliriz. Bu davranışlarımız doğal olarak sosyal yaşamımızda etrafımızdakiler için sıkıntı yaratabilir.

Madalyonun diğer yüzü olan olumlu tetris etkisi ise aslında pozitif bakma, olumlu yönlere odaklanma alışkanlığı ile ilişkilendirilebilir. Çevremizdeki olumlu şeylerden ne kadar çok etkilenirsek kendimizi o kadar iyi hissederiz. Bunu ne kadar çok yaparsak,  beynimizde nörolojik yol oluşmasını sağlayarak,  bunu tekrarladığımız bir davranışa dönüştürebiliriz.

Bu durum her şeyde böyle değil midir zaten? Spora başlarsınız başlangıçta çok zor gelir, ama kritik eşiği geçtikten sonra gitmediğiniz zaman kendinizi rahatsız hissedersiniz.

Bilgisayar oyunları gibi keyifli durumlarda, yani konfor alanın daha geniş ve yapılabilirliği daha kolay işlerde bu eşik çok daha kolay iken, çaba sarf edilmesi gereken durumlara örneğin; spora devam etmek, yemek yeme alışkanlıklarınız değiştirmek gibi daha zordur.

Araştırmalar 21 gün boyunca istikrarlı bir şekilde devam ettirdiğiniz uygulamaların yeni nörolojik yollar oluşturduğunu desteklemektedir.

İnsanoğlu ne kadar farkındalığını yükseltirse ve eyleme geçerse o kadar şans faktörünü daha az düşünecek ve istediği hayatı yaşayabilecektir.

Pasteur'ün dediği gibi;  "Şans hazır olandan yanadır".

Yararlanılan ve tavsiye edilen kaynaklar:

• Shawn Achor, Mutluluk Avantajı, MediaCat,Ocak 2013
• http://en.wikipedia.org/wiki/Tetris_effect
• http://philosophistry.com/archives/2010/09/10-examples-of-the-tetris-effect.html